Ein Gweledigaeth
Ein gweledigaeth ydy Cymru ble mae natur wyllt a chymunedau yn cyd-fyw ac yn ffynnu, ble caiff ecosystemau eu hadfer yn llawn, a ble gall pobl ailddarganfod eu lle o'u mewn. Rydym am weld rhai ardaloedd ble gall natur gymryd yr awenau a phennu ei chwrs ei hun.​​​
Ein Nod
Ein nod yw adfywio ecosystemau cyfan, gweld rhywogaethau brodorol yn dychwelyd ac yn ffynnu, a dangos manteision y dull hwn yng Nghymru. Er mwyn cyflawni hyn, byddwn yn gwneud y canlynol: ​
-
Dilyn egwyddorion ailwylltio, gan gyflwyno gwartheg gwydn, moch o frid hynafol a merlod mynydd Cymreig
-
Adfer prosesau naturiol sy'n creu ecosystemau gwydn a chymhleth
-
Anrhydeddu ac ymhelaethu ar hanes, treftadaeth a diwylliant lleol
-
Cynnwys cymunedau a chefnogi'r economi leol
-
Ysbrydoli gweithredu dros fyd natur ar hyd a lled Cymru
Pa fanteision ellir eu disgwyl o ganlyniad i'n gwaith?
Cefnogi Cymunedau Cefn Gwlad Cymru
Rydym yn meithrin perthnasoedd cryf a hirdymor gyda'n cymdogion a chymunedau lleol, gan ddysgu oddi wrth ein gilydd ar hyd y daith. Gyda'n gilydd, byddwn yn dathlu diwylliant a threftadaeth ieithyddol y tir, nawr ac ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. Byddwn yn rhannu hanesion y tirnodau hanesyddol ar y tir ac yn gwarchod llawer ohonynt ar gyfer y dyfodol - ac rydym yn eich gwahodd chi i rannu eich hanesion am yr ardal hefyd.
​
Er bod mynediad agored i'r tir eisoes, byddwn yn cynnal y llwybrau troed, yn gwella mynediad, ac yn sicrhau bod croeso i bawb. Rydym yn awyddus i gymuned amrywiol gymryd rhan yn y gwaith o adfer byd natur ac elwa ohono, gan gynnwys er iechyd a lles. Byddwn yn cynnal teithiau cerdded, sgyrsiau a gweithgareddau i ysgolion, sefydliadau a grwpiau. Cofrestrwch isod i dderbyn ein cylchlythyr a diweddariadau.
​
Bydd adfywiad y safle yn cefnogi'r economi leol trwy greu cyfleoedd newydd am swyddi: o reoli'r tir a phori i'r isadeiledd ac asesiadau ecolegol. Byddwn hefyd yn annog ymwelwyr i fynd i dafarndai a hosteli lleol, a defnyddio gwasanaethau tacsi lleol.
Lleihau Perygl Llifogydd a Thanau Gwyllt
Bydd ein gwaith yn lleihau perygl llifogydd yn y dyffrynnoedd ac yn atal tanau gwyllt ar y tir, peryglon sy'n gwaethygu bob blwyddyn o ran eu difrifoldeb a'u hamlder wrth i'r hinsawdd newid.
​
Bydd mawndir wedi'i adfer ynghyd â choed a phrysgwydd newydd yn arafu llif dŵr oddi ar y tir, a hynny'n lleihau'r llif yn yr afonydd mewn cyfnodau o law trwm, sy'n effeithio ar dir fferm neu gartrefi yn bellach i lawr y dalgylch. Yn ei dro, bydd hyn yn gwarchod y pridd ac yn gwella sicrwydd bwyd, gan wneud cymunedau'n fwy gwydn.
​​
Mae cyfundrefn bori naturiol yn creu brithwaith ar draws y dirwedd sy'n cwmpasu mannau agored, mannau gwlyb a glaswelltir wedi'i bori'n fyr sy'n gweithio fel parthau atal tân. Mae ecosystem sy'n amrywiol o ran strwythur y llystyfiant a chyfansoddiad y rhywogaethau yn naturiol fwy gwydn yn wyneb tanau gwyllt - a dyma mae'n rhaid i ni ei adfer.
​​
Ar hyd y daith, byddwn yn mesur a monitro ein heffaith yn ofalus.
Storio Carbon a Chreu Systemau Carbon Gwylltach
Ein nod yw cefnogi Cymru i fynd i'r afael â newid hinsawdd. Er bod rhoi'r gorau i ddefnyddio tanwydd ffosil yn hanfodol, mae gan dirfeddianwyr rôl allweddol i'w chwarae hefyd o ran adfer ecosystemau a rheoli'r tir yn gynaliadwy, ac mae potensial enfawr yng Nghymru sy'n aros i gael ei ddatgloi.
​​
Rydym yn adfer mawndiroedd wedi'u draenio fel eu bod yn dal carbon yn hytrach na'i ryddhau, yn cefnogi rhywogaethau prin, ac yn amsugno dŵr. Gyda 90% o fawndiroedd Cymru mewn cyflwr gwael, mae hyn yn waith brys y mae angen ei wneud cyn i fwy o newid hinsawdd eu difrodi ymhellach.
​​
Bydd planhigion a choed newydd, a phridd mwy iach, yn dal carbon, tra bydd dom, neu dail, yr anifeiliaid pori hefyd yn storio carbon yn y ddaear.
Ailwylltio dan arweiniad natur yn helpu bywyd gwyllt i ffynnu ar raddfa fawr
Yn Tir Natur, mae natur wyllt wrth wraidd popeth a wnawn. Am rhy hir mae pobl wedi ceisio ei rheoli, wedi ei hesgeuluso neu ei dinistrio. I ni mae gwerth cynhenid i fyd natur - yn ogystal â gwerth i'r manteision dirifedi a ddaw i ni yn ei sgil.
​​
Gan ddilyn egwyddorion ailwylltio, byddwn yn adfer ecosystemau fel y gall natur dorri ei chwys ei hun.
​
Cymuned o bethau byw yw ecosystem sy'n ymwneud, neu'n rhyngweithio, â'i gilydd yn ogystal â'r aer, y pridd neu'r dŵr, gan greu system gymhleth a chytbwys ble mae egni'n llifo a maethynnau'n cylchdroi, a hynny'n cynnal bywyd.
​​
Mae ein hanifeiliaid pori naturiol - gwartheg, merlod a moch - yn gwneud gwaith rhyfeddol o aflonyddu, yn cynnwys lledaenu hadau a throi'r pridd. Mae aflonyddu'n hanfodol er mwyn i gynefinoedd amrywiol ffynnu. Mae'r dull hwn wedi'i ddylanwadu gan draddodiadau hir yng Nghymru o bori cymysg ag effaith isel, dull sy'n cyd-fynd yn naturiol ag ailwylltio.​
​​
Bydd ein hanifeiliaid pori yn crwydro'n rhydd ac yn bwydo drwy gydol y flwyddyn ar blanhigion amrywiol sy'n llawn maethynnau. Fel yn achos y Cae Ysbyty traddodiadol yng Nghymru, bydd y tir yn fferyllfa naturiol, heb fod angen unrhyw wrtaith na phorthiant ychwanegol.​
​​
Heb ddim i ysglyfaethu'n naturiol ar yr anifeiliaid pori, bydd rheolwyr stoc yn cadw cydbwysedd er mwyn atal gorbori. O bryd i'w gilydd, mae'n bosib y caiff ychydig bach o gig eidion a phorc gwyllt eu cynaeafu er mwyn osgoi niferoedd gormodol, ond nid fel prif gynnyrch.
​
Yn hytrach na rheoli'r tir ar gyfer rhywogaethau penodol, caiff natur gymryd yr awenau, gan greu ecosystemau gwydn sy'n gallu eu cynnal eu hunain. Nid yw'r adferiad ar ôl gwaith aflonyddu'r porwyr yn dilyn un llwybr pendant. Yn hytrach, caiff ei bennu gan nifer o rymoedd, rhai annisgwyl weithiau. Mae'n ymateb cost-effeithiol i'r argyfyngau natur a hinsawdd, ymateb y gellir ei roi ar waith ar raddfa fawr ac sy'n cyd-fynd ag ymrwymiadau '30x30' Cymru o dan COP15 ar gyfer Bioamrywiaeth.
Ein cred ni ydy y bydd byd natur - natur wyllt yn ei llawnder a'i helaethrwydd - yn dychwelyd. Ein gobaith yw y cawn weld beleod y coed, gwiwerod coch, dyfrgwn a llygod y dŵr yn dychwelyd wrth i gynefinoedd adfer ac wrth i goridorau bywyd gwyllt ailgysylltu'r dirwedd.
​​
Drwy adfer yr ecosystemau y mae ffermio cynhyrchiol yn dibynnu arnynt, rydym hefyd yn hyrwyddo sicrwydd bwyd lleol. Bydd cynefinoedd iachach yn cynnal peillwyr a'r anifeiliaid sy'n rheoli plâu yn naturiol, er enghraifft pryfed ac adar, gan leihau'r angen am gemegau.​
Delweddau: Beleod y coed, Gwiwer goch, Dyfrgi, Gwlyptir (Scotland: The Big Picture); Coeden (Mike Richard); Blodau gwyllt,
Gylfinir (Shutterstock)